De te maken keuzes voor bassisten die eens wat anders willen dan de standaard Precision of Jazz bass worden steeds groter. Veel gitaarbouwers verrassen ons met de mooiste instrumenten.
Zij hebben het bouwen tot kunst verheven. Sommige modellen mag je als museumstukken kwalificeren. Aan dit alles hangt echter wel een prijskaartje. Maar ja, wie mooi wil zijn, moet pijn lijden. Deze Kritz vijfsnarige basgitaar behoort tot kunst. Een week lang kon ik hem bewonderen. Natuurlijk wil ik ook wel eens mooi zijn. Maar volstaat zo’n prachtig instrument als werkpaard met de juiste geluiden en de juiste ‘feel’? Door RICHARD HOLTERMANN.
Kritz gitaren zijn de afgelopen zeven jaar regelmatig besproken. Het zijn unieke modellen die door twee Belgen op een boerderij in Zuid België zijn ontwikkeld. Ze hebben voor een eigen weg gekozen. In het verleden heeft zo’n beslissing bij verschillende bouwers tot verdwalen geleid. Af en toe leek het er bij Kritz ook op. Kritz Guitars wilde in een korte tijd (te) veel veranderen. De patenten sloegen om je oren, waardoor je de indruk kreeg dat aan oudere gitaren niets goeds te vinden was. Eigenaar Fritz Valcke wilde niet zozeer verbeteren om maar wat te doen te hebben, hij verbeterde met technologische kennis. Een beetje zoals Taylor dat met zijn gitaren doet. Gitaren worden tegenwoordig met hulp van de computer tot in ieder detail getekend en berekend. Voeg daar de inmiddels indrukwekkende kennis van zaken van Valcke aan toe, en je snapt waarom de man zoveel nieuwe patenten heeft ontwikkeld. Met deze vijfsnarige basgitaar is dat wederom niet anders.
Een Virtuele rondreis
De creatieve benaming van dit model hebben we voor ons gemak tot V basgitaar verkort; vijf snaren op een lange mensuur. Het bovenblad is a-symmetrisch van vorm en gemaakt van een fraai getekend stuk wortelhout (Rootwood), een variant op esdoorn, met ook hier vogeloogjes. In de body is de naam van Kritz sierlijk in abalone verwerkt. De plaats waar de brug op de body wordt bevestigd is verhoogd en loopt af in de richting van de hals en volgt de halshoek van zo’n vier inch. Kritz noemt dit concept de liftop. Het middendeel van de body is dus dikker, waardoor een betere sustain ontstaat. Een tweede voordeel van deze vorm is dat de volume- en toonregelaars lager in de body verwerkt zijn dan de snaren. Ze liggen hierdoor minder in de weg. De onderzijde van de body bestaat uit twee delen cederhout, verbonden en gescheiden door een esdoorn strip. De twee zijden zijn niet mooi egaal, waardoor de ene kant een veel strakkere tekening heeft dan de andere. Het geheel is afgewerkt met een extra dunne lak van eigen fabrikaat. Deze lakwijze zal binnenkort in een vereenvoudigde vorm in de rubriek Moeders mooiste aan de orde komen. Aandacht voor speelcomfort heeft men vooral bij de hals gehad. Het is een asymmetrische, dunne hals uit een mooi stukje esdoorn. Vooral voor de basgitaar, veel meer dan voor de elektrische gitaar, zie ik de noodzaak van een stevig stuk ebbenhout voor de toets. Hier ben ik van mening dat ik in het verleden teveel basgitaren heb gezien die met een palissander toets soms al na tien jaar aan vervanging toe waren. Wat meteen opvalt zijn de 23 Smilefrets die gevoelsmatig wat vreemd aanvoelen, maar al snel het speelcomfort bevorderen. Op de bovenzijde van de toets zijn op de bekende plaatsen positiemarkeringen aangebracht in de vorm van strips. Deze staan parallel aan de frets en lopen door in de zijkant. Ook hier bij Kritz zien ze het nut van een betere intonatie door het plaatsen van een nulfret. Deze vondst wordt al sedert het eind van de vijftiger jaren door enkele fabrikanten, zoals Gretsch, hardnekkig toegepast. De vorm is aangepast aan de handpalm, iets wat voor het bespelen van een vijfsnarige basgitaar geen overbodige luxe is. Versterkt met koolstof, 85% hout en 15% grafiet, beweert Valcke dat ‘re-setting’ in ieder geval de komende tien jaar niet nodig zal zijn. Men is hiervan zo overtuigd, dat een halspen volledig ontbreekt. Het werk dat aan de Smile frets besteed is en de wijze waarop de toets in één horizontale lijn -zonder een deukje in zicht- op de hals gelijmd is, getuigen van vakmanschap, nee natuurlijk, Kunst!
Door de vorm van de kop klein te houden, is de totale lengte van gitaar toch bijna 5 centimeter minder dan van bijvoorbeeld een Jazz bass. De kop heeft een koolstof wapening. Dit geeft een grotere stabiliteit bij het stemmen. De topkam is gemaakt van een materiaal met een basis van hout en grafiet en is zo hard als metaal. Wederom een patent van Kritz. Met het nodige wenkbrauw fronsen heb ik naar de verbinding van de hals met de body gekeken. Men heeft hiervoor bepaald niet de gemakkelijkste weg gekozen. Hierdoor ziet het er overigens wel een stuk fraaier uit. Hals en de body zijn gelijmd en aan elkaar verbonden door een hielloze halsverbinding, met als voordeel dat er geen vormverandering is en er dus geen klankturbulenties optreden. Nog een voordeel van de hielloze verbinding is de goede bereikbaarheid van de gehele toets. Met als doel het armbereik te verhogen en de vermoeidheid te verminderen heeft men de hals ten opzichte van de body vier procent naar achteren hellend aangebracht.
Een actieve basgitaar
Op deze gitaar is gekozen voor een Seymour Duncan Basslines element bij de brug, voorzien van een breedbandige output en dubbelpolige magneten. Bij de hals plaatste men een zelf gewikkeld Kritz element. Ook dit is dubbelpolig en heeft veel weg van een Jazz bass element. Beide elementen zijn voorzien van actieve elektronica die gevoed wordt door een 9 volts batterij. Met dit systeem krijgt het signaal een extra boost, en is de bandbreedte van de toonregeling in hoge en bas tonen veelzijdig. Hoera, een clip en een speciaal comparitiment voor de batterij. Geen gezeur met schroefjes. Zo open en dicht. De ideale manier om een batterij te vervangen. Aan de voorzijde zitten vier goudkleurige regelaars waarmee het volume, de klankkleuren bas, midden en hoog ingesteld kunnen worden. Voeg daar een volumeknop met een push/pull-functie aan toe en het wordt al snel duidelijk dat deze basgitaar een forse kluis met geluiden bevat. Nu gaat smaak een belangrijke rol spelen. Allereerst ontdek je dat Kritz meer Fender-geluiden dan bijvoorbeeld het hoge heldere geluid van een Rickenhacker bezit. Ook het sompige geluid van bijvoorbeeld een oude Hofner ontbreekt. Daarentegen merk je dat moderne geluiden van bijvoorbeeld een Lakland of een Music Man wel degelijk in deze elektronica aanwezig is. Dit is geen basgitaar die stilletjes in de achtergrond meedoet. Dit is een showman. Natuurlijk door zijn vorm, maar zeker ook door de vele indringende klanken. Voor een zachte, bijna akoestische klank schakel je de volume-boost uit, en het halselement in. Geef het vervolgens veel hoog en weinig bas… Met een driestanden schakelaar kunnen de elementen in serie, enkelspoel of parallel geschakeld worden. Het volgende patent is een lichtgewicht brug. Snaren kunnen hier zowel in hoogte als in lengte gepositioneerd worden. Voor nog meer klankvorming – alleen akoestisch klinkt deze basgitaar al te gek – worden de snaren naar de achterzijde van de body geleid.
Veelzijdige hightech
Patenten vind je dus in de kop, de topkam, de hals, het element en de brug. Maar waar het allemaal om draait is het gevoel dat je krijgt als je deze basgitaar op verschillende plaatsen hoort en bespeelt. En dan kan ik over het geluid snel duidelijk zijn: geweldig. Ik heb tijden niet op een zo’n veelzijdig instrument gespeeld. Door het aangename gewicht en de vormgeving is het op het podium goed uit te houden, voordat je je schouder gaat voelen. De mogelijkheden voor het instellen van de gewenste klank zijn eindeloos. De regelaars doen hun werk goed. Wel even op volume letten bij de lage B snaar als je de speakers nog vaker wil gebruiken. De B-snaar geeft een zuiver maar uiterst laag trillingspatroon af. Hierdoor ontstaan zeer hevige drukgolven op de speaker. Op het toneel gebruik ik een Hartke 2 X 10 inch en een SWR box, waardoor ik voor mijn gevoel een ideale spreiding van toon krijg. Beide boxen zijn in staat veel harmonische tonen op te vangen, daarom deze extra waarschuwing voor de lage B-snaar. De gebruiksaanwijzing geeft ook als tip dit ‘B-kabeltje’ met zachtheid te bespelen. De bas geeft een zeer hoog uitgangssignaal af. Om het geluid goed in te stellen moet het volume niet verder dan halverwege opengedraaid worden. Zoek dan naar het punt waar de basgitaar nog net niet vervormt. Je weet dan meteen waar je naar toe moet draaien om een extra randje met een zingende vervorming te creëren. Vervolgens heb ik de bas voor opnames op mijn homestudio gebruikt. Wat bij zo een opname meteen opvalt, is het ontbreken van bijgeluiden en de toegevoegde waarde van een behoorlijke dynamiek en geleidelijke compressie.
Na drie weken
Met de hand gebouwde basgitaren geven voor- en nadelen. Het belangrijkste nadeel is, dat de verschillende modellen met dezelfde houtsoorten en element configuraties onderling behoorlijk afwijken. Kritz Guitars ondervangt dit voor een deel door alle technologische ontwikkellingen op dezelfde manier toe te passen. Wat we hier zien is een extroverte basgitaar die niet bang is zich te laten horen. Van de voorkant bezien is het een absoluut plaatje, met voldoende afwijking om de aandacht voor verschillende unieke concepten, zoals de Smile frets, de topkam en de aparte brug vast te houden. De keuze van één houtsoort, maar met twee totaal verschillende nerflijnen hebben natuurlijk geen effect op stabiliteit en geluid, maar vind ik niet mooi. Dat contrasteert nog meer door de prachtige, grillige nerfloop van de voorkant. Wil je een simpele, begeleidende basgitaar met slechts een paar geluiden, dan kun je met een gerust hart aan deze basgitaar voorbij gaan. De vele geluidsmogelijkheden houden je al een avondje lang zoet. Vele klanken zijn herkenbaar, maar ook nieuwe geluiden haal je snel uit dit model. Je mag deze basgitaar best revolutionair noemen. Hij zit tenslotte vol patenten, waarvan het nut op alle punten snel duidelijk wordt. Open de koffer en kijk wat je allemaal krijgt. Het lijkt wel kerstmis. Door vooral de hoeveelheid documentatie omtrent patenten en Kritz Guitars is het zoeken, voordat je de uiteindelijke beschrijving van jouw nieuwe bas vindt. Een goedkope plectrum met een nog goedkopere en onpraktische draagband zijn zo een artistiek product onwaardig. Kritz Guitars kan zich meten met de besten. Daar betaal je voor, maar dan krijg je wel een instrument waar je jarenlang plezier aan zult beleven.
Bron: Gitaar Plus, Februari 2002.